Franczyza (franchising) jest to uregulowana umową zależność pomiędzy dwiema stronami, będącymi podmiotami gospodarczymi. Określa zasady wzajemnej zależności, dotyczące systemu sprzedaży towarów, usług bądź technologii. Zależność franczyzowa polega na wzajemnej, ciągłej współpracy pomiędzy stronami umowy – pomiędzy przedsiębiorcami, zależnymi od siebie finansowo i prawnie.
Jak działa franczyza?
Podmiot gospodarczy, udzielający licencji nazywany jest franczyzodawcą, natomiast podmiot, korzystający z niej określany jest mianem franczyzobiorcy. Zależność uregulowana jest na podstawie umowy franczyzowej, której elementy prawnie nie zostały dokładnie określone, w praktyce jednak umowa uwzględnia prawa i obowiązki, które winny realizować obydwie strony względem siebie oraz dla osiągnięcia zysków. Franczyza jako pojęcie została podzielona na kilka, ważnych aspektów, które w praktyce funkcjonują w odniesieniu do konkretnych dziedzin gospodarki. Franczyza jako pomysł na biznes jest coraz bardziej popularna. Niesie za sobą zarówno zalety, jak i wady. Działalność na zasadzie franczyzy zdecydowanie ułatwia prowadzenie firmy ze względu na możliwość korzystania z nazwy marki jako znaku towarowego, rozpowszechnionej i posiadającej uznanie klientów. Bez wkładu własnego oraz świadomości, iż należy dostosować swój biznes do wymagań franczyzobiorcy, należy zaniechać działań w tym kierunku.
Elementy, z których korzysta franczyzobiorca
Korzystne dla franczyzobiorcy jest wsparcie ze strony licencjodawcy na początku działalności. Franczyzodawca pomaga w rozpoczęciu prowadzenia działalności, określając konieczne elementy wyposażenia, a często również rekrutując pracowników oraz tworząc wzory umów o pracę. Może wspomagać bieżące działanie poprzez systemy szkoleń pracowniczych, organizację kampanii reklamowej, pomoc w dostosowaniu lokalu. Franczyzobiorca może korzystać z how-know, czyli ogółu wiedzy, dotyczącej sposobu oraz zasad prowadzenia działalności, aby osiągnąć spodziewane zyski. Do dyspozycji jest również znak towarowy, który jeżeli jest prawnie chroniony, zapewni ochronę przed nieuczciwą konkurencją, a w związku z tym pozwoli opanować lokalny rynek konsumencki. Ze względu na rodzaj działalności można wyodrębnić:
- franczyzę dystrybucyjną (franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy how-know z zakresu wiedzy o sprzedaży towarów oraz asortymentu, tak działają sklepy spożywcze, odzieżowe, obuwnicze, stacje paliwowe),
- franczyzę usługową (udostępnienie wiedzy w zakresie procedur wykonywania usług, pod znakiem towarowym franczyzodawcy, tak funkcjonują obiekty gastronomiczne, hotelarskie, finansowe, edukacyjne).
Biorąc pod uwagę organizację systemu franczyzowaego, ważne rozróżnienie ustala podział na franczyzę bezpośrednią, gdzie zależność obustronna jest prosta, franczyzę wielokrotną, w której franczyzobiorca zobowiązany jest do stworzenia kolejnych punktów franczyzowych oraz masterfranczyzę, obejmującą określone terytorium zasięgu usług. Korzyści z prowadzenia biznesu, opartego o franczyzę to przede wszystkim stabilność zysków oraz możliwość korzystania z nazwy uznanej, dużej marki. Dla osób, ceniących niezależność, kontrola ze strony franczyzodawcy oraz konieczność uiszczania regularnych opłat na jego konto mogą okazać się wykluczające dla tej formy prowadzenia biznesu.
